„Nie ma lepszej osoby, na poglądach której możemy się oprzeć, niż Janusz Korczak – jeden z najwybitniejszych polskich pedagogów, który przez całe swoje życie dawał przykład, jak traktować dzieci i młodzież, edukował i wskazywał kierunek, w którym także my dziś powinniśmy podążać” – powiedział Marszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki, otwierając 20 października br. w Senacie Międzynarodową Konferencję Korczakowską pt. „Janusz Korczak i dzieci. Lekcja przeszłości i nadziei w 80. rocznicę śmierci Janusza Korczaka”.

Marszałek prof. Grodzki wyraził radość, że w konferencji biorą udział przedstawiciele ponad dwudziestu krajów, podkreślając, że jest „to sytuacja unikalna, i jesteśmy dumni, że możemy udzielić gościny tak znakomitemu gronu”. Wśród gości honorowych znaleźli się m.in. Marta Santos-Pais, była przedstawicielka Sekretarza Generalnego ONZ do spraw Przemocy wobec Dzieci, oraz Edita Žiobienė, litewska rzeczniczka praw dziecka.

Marszałek Grodzki podziękował za „podjęcie się organizacji tej niezwykłej, ogromnej, wspaniałej konferencji” Międzynarodowemu Stowarzyszeniu im. Janusza Korczaka, kierowanemu przez byłego rzecznika praw dziecka, Marka Michalaka, Parlamentarnemu Zespołowi do spraw Dzieci, na czele którego stoi senator Alicja Chybicka, oraz Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej i Uczelni Korczaka.

„Po 80 latach od tragicznej śmierci Janusza Korczaka i jego wychowanków, jego przesłanie i dziedzictwo są wciąż aktualne. Zwłaszcza dziś, w obliczu wojny w Ukrainie, której ofiarami – tak jak 80 lat temu w Polsce i innych krajach – padają bezbronne dzieci” – podkreślił Marszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki. „Kiedy tysiące ukraińskich dzieci, w jednej chwili pozbawionych beztroski dzieciństwa, uciekło przed wojną do naszego kraju, zostali oni przyjęci w sposób odpowiadający wszystkim cywilizacyjnym normom” – przypomniał Marszałek, deklarując, że nadal „robimy wszystko, żeby zapewnić im opiekę, poszanowanie ich praw i godności, robimy wszystko, aby poczuły się u nas jak w domu pomimo naturalnej tęsknoty za swoją ojczyzną”. Prof Tomasz Grodzki podkreślił, że dla Senatu RP prawa dzieci i młodzieży są niezwykle ważne - przypomniał, że młodzi ludzie spotykają się w Izbie Wyższej w ramach "Gadki Senackiej", podczas której dyskutują na tematy, które najbardziej ich nurtują. Zwrócił też uwagę na prężnie działający Parlamentarny Zespół do spraw Dzieci, kierowany przez senaror Alicję Chybicką i Magdalenę Kochan oraz poseł Henrykę Krzywonos.

„Życząc Państwu inspirujących dyskusji i owocnych obrad, pragnę pozostawić Państwa z przesłaniem, byśmy pamiętali, że – jak mówił Janusz Korczak - kiedy śmieje się dziecko, śmieje się cały świat” - zakończył swoje wystąpienie Marszałek Senatu RP.

„Ja sobie tego nie wyobrażam, jak wiele trzeba było mieć miłości dla małego człowieka, jak wiele trzeba było empatii i świadomości, że dziecko boi się o wiele bardziej niż dorosły, żeby świadomie wspólnie maszerować po śmierć” – podkreśliła senator Magdalena Kochan, wiceprzewodnicząca Parlamentarnego Zespołu ds. Dzieci i inicjatorka i współorganizatorka odbywającej się w Senacie RP konferencji, przypominając o bohaterskim wyborze Janusza Korczaka, który świadomie zdecydował się pozostać z dziećmi do końca, by dać im chociaż „namiastkę poczucia bezpieczeństwa i stabilności, a przynajmniej spróbować ochronić je przed strachem”. „Co dzisiaj powiedziałby Janusz Korczak dzieciom w Syrii, w Ukrainie, na granicy polsko-białoruskiej, Sudanie, Etiopii czy Indiach?” – zapytała wiceprzewodnicząca Kochan. „Czy my, dorośli, naprawdę znaleźliśmy już odpowiedzi na wszystkie pytania, czy naprawdę potrafimy już dbać o świat tak, żeby dzieci miały szczęśliwe dzieciństwo?” – kontynuowała. „Pamiętajmy, że ze szczęśliwych dzieci wyrastają szczęśliwi ludzie. To jest nasza misja, to jest powód, dla którego się spotykamy, i to jest idea, o którą wszyscy powinniśmy walczyć” – zaapelowała.

Przewodnicząca Parlamentarnego Zespołu ds. Dzieci, senator Alicja Chybicka, powiedziała, że myśl Janusza Korczaka przyświeca działalności Parlamentarnego Zespołu ds. Dzieci od samego początku jego funkcjonowania: „tak naprawdę jest to korczakowski zespół, bo wszystkiego, co robimy, podejmujemy się z myślą o dobru dzieci”. Senator Alicja Chybicka zwierzyła się, że to, jak Korczak wychowywał dzieci, było dla niej drogowskazem przez całe życie zawodowe w pracy na rzecz chorych dzieci.

Marek Michalak, przewodniczący Międzynarodowego Stowarzyszenia im. Janusza Korczaka i były rzecznik praw dziecka, podziękował Senatowi za gościnność i „możliwość spotkania się na tej wyspie wolności, jaką jest obecnie Senat RP (…), a dla nas to jest symbol, bo jesteśmy w miejscu, w którym możemy powiedzieć to, co chcemy”. Zwrócił też uwagę, że wśród uczestników konferencji jest blisko 50 przedstawicieli świata nauki, kilkudziesięciu wybitnych działaczy na rzecz praw dziecka, kilkanaścioro dam i kawalerów Orderu Uśmiechu, przedstawiciele instytucji i organizacji działających w obszarze ochrony praw dzieci z wielu krajów: Ukrainy, Japonii, Sudanu, Czech, Szwajcarii, Tunezji, Niemiec, Austrii, Burundi, Angoli, Anglii, Stanów Zjednoczonych Ameryki, Portugalii, Australii, Izraela, Holandii, Litwy i Polski. Marek Michalak przypomniał też, że Janusz Korczak w ostatnich słowach powiedział „nie wolno zostawić świata takim, jaki jest”. „I po to tu jesteśmy – żeby nie zostawić świata takim, jaki jest” – podsumował.

Marta Santos-Pais, była przedstawicielka Sekretarza Generalnego ONZ do spraw Przemocy wobec Dzieci, przypominając najistotniejsze elementy dorobku Janusza Korczaka, podkreśliła, że był on przede wszystkich promotorem ochrony praw dziecka, prekursorem zmiany w postrzeganiu dziecka i uznaniu go za pełnoprawnego obywatela. Idee Korczaka znalazły odzwierciedlenie w Konwencji praw dziecka przyjętej w 1989 r. – pierwszej międzynarodowej umowie o wiążącym charakterze i o bardzo szerokim zakresie działania, jej stronami jest 196 państw. Głównym celem konwencji jest ochrona i poszanowanie praw dziecka w każdym momencie życia, u której podstaw leży przekonanie, że dzieci nie są odbiorcą narzucanych zasad, tylko mają swój udział w rozwoju społeczeństwa, które musi być sprawiedliwe, włączające i spójne. Obecnie obowiązują trzy protokoły uzupełniające zapisy konwencji, które mają na celu ochronę dzieci przed konfliktami zbrojnymi i przed wykorzystywaniem seksualnym, a umożliwienie dzieciom samodzielnego złożenia skargi w sytuacji, gdy doszło do naruszenia ich praw.

Marta Santos-Pais przypomniała, że działania na rzecz ochrony praw dzieci stanowią bardzo istotny obszar działalności ONZ na rzecz uchodźców. Obecnie mamy do czynienia z wieloma wyzwaniami, w ostatnich latach musieliśmy się zmierzyć m.in. z pandemią Covid-19, wybuchem pełnoskalowej wojny w Ukrainie, narastającym kryzysem żywnościowym i uchodźczym, z powodu których cierpi coraz więcej dzieci na świecie. Obecnie dzieci stanowią 1/3 światowej populacji, ale ponad połowę ludzi żyjących w ubóstwie i prawie połowę uchodźców, którzy musieli opuścić swój kraj z powodu konfliktu zbrojnego, prześladowań religijnych lub innych zagrożeń. Dziś jedno na czworo dzieci żyje w państwie, w którym toczy się wojna. W 2021 r., jeszcze przed wybuchem wojny w Ukrainie, ponad 36 milinów dzieci musiało opuścić swoje domy – to najwyższa liczba od czasów drugiej wojny światowej. Obecnie przeszło 160 mln dzieci wykonuje prace przymusowe. Z powodu pandemii C-19 ponad 100 mln dzieci popadło w ubóstwo, w tym okresie zaobserwowano też dramatyczny wzrost przemocy, co szczególnie dotyka dzieci.

Rosyjska inwazja na terytorium Ukrainy doprowadziła do 12-milionowej fali uchodźczej, z której połowa znalazła schronienie w Polsce. Marta Santos-Pais wyraziła uznanie dla polskiego społeczeństwa za pomoc uchodźcom. „Ogromne wrażenie zrobiło na mnie to, że młodzi ludzie tak aktywnie zaangażowali się w wysiłki na rzecz osób szukających schronienia w bezpiecznym miejscu”. Jej zdaniem, wpływ wojny odczuwalny jest nie tylko w Ukrainie, ale także w państwach sąsiadujących i na całym kontynencie. W wyniku wojny w większości państw rosną ceny żywności, a niektóre państwa, zwłaszcza w Afryce Subsaharyjskiej, szczególnie cierpią z tego powodu. Z ostatnich badań wynika, że z powodu kryzysu żywnościowego cierpi obecnie 205 mln mieszkańców 45 państw. Z najnowszego raportu UNICEF wynika, że jedno na troje dzieci cierpi z powodu niedożywienia. „Ochrona praw dzieci nie jest opcjonalna, to jest obowiązek, który musi być realizowany wszędzie na świecie każdego dnia, co jest szczególnie trudne, gdy mamy do czynienia z kryzysem, ale zwłaszcza w czasie kryzysu to powinien być priorytet” – zaapelowała Marta Santos-Pais.

Prof. Jacek Leociak opowiadał o pamiętniku i innych pismach Janusza Korczaka z czasów wojny, w których odnaleźć można „ekstrakt myśli korczakowskiej”.

O źródłach korczakowskiej wizji świata i dziecka w świecie opowiadał prof. Andrzej Mencwel.

Prof. Moshe Shner z Oranim College of Education w Akko opowiadał o filozofii leżącej u podstaw myśli korczakowskiej m.in o utopii jedności i solidarności wszystkich ludzi, a zwłaszca o zjednoczeniu wysiłków na rzecz praw dzieci.

Prof. Barbara Smolińska-Theiss Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej i dr Marek Michalak, przewodniczący Międzynarodowego Stowarzyszenia im. Janusza Korczaka, opowiadali o zaangażowaniu Korczaka w działalność pedagogiczną i wychowawczą, w rozwój nauki o dziecku, reformę placówek dla dzieci w Polsce i walkę o prawa dzieci, uznając go prekursora, a wręcz pierwszego rzecznika praw dziecka.

Marek Michalak przypomniał, że choć to za sprawą polskiej inicjatywy w 1989 r. doszło do przyjęcia Konwencji o prawach dziecka ONZ, Polska nadal nie ratyfikowała trzeciego protokołu do tej konwencji. Były rzecznik praw dziecka zaapelował o jak najszybszą jego ratyfikację.

Uczestnicy konferencji debatowali następnie w czterech grupach tematycznych, z których pierwsza zajęła się różnymi rodzajami przemocy, której ofiarami są dzieci, druga grupa pochyliła się nad problemami respektowania praw dziecka na świecie, trzecia – zajmowała się kwestiami dotyczącymi dziecięcej partycypacji i obywatelstwa, a czwarta rozmawiała o profesjach społecznych, których podstawowym zadaniem jest pomaganie dzieciom.

W konferencji wzięli udział naukowcy, pedagodzy, wychowawcy dzieci i młodzieży. W trakcie obrad miała miejsce ceremonia dekoracji Orderem Uśmiechu Marty Santos Pais, byłej przedstawicielki Sekretarza Generalnego ONZ ds. Przemocy wobec Dzieci, oraz wręczenie nagrody im. Janusza Korczaka, której laureatami zostali: Bogdan Bashtovy z Ukrainy, Teo Capon z Holandii, Charlet Colette ze Szwajcarii, Batia Gilad z Izraela, Michał Janczura z Polski, Muzeum Treblinka, Naib Yazir z Tunezji, Jerry Nussbaum z Kanady, Svetlana Petrovskaya z Ukrainy, Amichai Prado z Izraela, Stanislav Skibinski z Niemiec, Danuta Świątek z USA oraz Chihiro Tsukamota z Japonii.Cezary Grabarczyk, Piotr Adamowicz, Tomasz Aniśko, Urszula Augustyn, Tadeusz Aziewicz, Mateusz Bochenek, Jerzy Borowczak, Piotr Borys, Małgorzata Chmiel, Janusz Cichoń, Zofia Czernow, Eugeniusz Czykwin, Magdalena Filiks, Joanna Frydrych, Konrad Frysztak, Krzysztof Gadowski, Elżbieta Gapińska, Kamila Gasiuk-Pihowicz, Krzysztof Grabczuk, Agnieszka Hanajczyk, Iwona Hartwich, Marek Hok, Klaudia Jachira, Maria Małgorzata Janyska, Michał Jaros, Joanna Jaśkowiak, Dariusz Joński, Małgorzata Kidawa-Błońska, Joanna Kluzik-Rostkowska, Ewa Kołodziej, Zbigniew Konwiński, Paweł Kowal, Iwona Maria Kozłowska, Marek Krząkała, Henryka Krzywonos-Strycharska, Gabriela Lenartowicz, Tomasz Lenz, Katarzyna Lubnauer, Magdalena Łośko, Izabela Katarzyna Mrzygłocka, Sławomir Neumann, Barbara Nowacka, Tomasz Piotr Nowak, Mirosława Nykiel, Tomasz Olichwer, Paweł Olszewski, Katarzyna Osos, Paweł Papke, Małgorzata Pępek, Krzysztof Piątkowski, Katarzyna Maria Piekarska, Kazimierz Plocke, Agnieszka Pomaska, Paweł Poncyljusz, Grzegorz Rusiecki, Marek Rząsa, Grzegorz Schetyna, Krystyna Sibińska, Tomasz Siemoniak, Bartłomiej Sienkiewicz, Krystyna Skowrońska, Bogusław Sonik, Marek Sowa, Franciszek Sterczewski, Michał Szczerba, Andrzej Szewiński, Adam Szłapka, Tomasz Szymański, Iwona Śledzińska-Katarasińska, Małgorzata Tracz, Jarosław Wałęsa, Marta Wcisło, Monika Wielichowska, Anna Wojciechowska, Witold Zembaczyński, Urszula Zielińska, Piotr Benedykt Zientarski